P-3+Q

Plat เป็นพื้นที่ราบผืนหนึ่ง ส่วนใหญ่เป็นพื้นที่สี่เหลี่ยม ปลูกหญ้าคลุมพื้นที่ทั้งผืน เรียกว่า turf parterre แปลว่า พื้นที่ปกคลุมด้วยหญ้า อาจมีรูปปั้นหรือประติมากรรมสักชิ้นตั้งตรงกลาง.

คำนี้ยังหมายถึงแผ่นหญ้าติดดินชั้นบางๆ ที่ตัดเป็นผืนและขายกันในปัจจุบัน ง่ายต่อการขนย้ายและการนำไปวางปูลงดินต่อๆกัน เนรมิตสนามหญ้าได้ในทันที.

สนามหญ้างามๆอย่างนี้แหละ ที่สุดของวิญญาณสำนึกยุโรป 

ภาพจากพระราชอุทยาน Het Loo เนเธอแลนด์

ปาร์แตร์สนามหญ้าเรียบง่าย เขาตัดพุ่มไม้เป็นลูกกลมๆ (เรียกว่า pommel ดูคำนี้ข้างล่าง). ความเรียบง่ายสะท้อนจิตสำนึก เป็น élégance française ของเจ้าของวิลลา Ephrussi (Saint-Jean-Cap-Ferrat, France) ผู้คือมหาเศรษฐีตระกูล Rothschild.

Plate-bande [ปลั้ตเตอ-บ๊องเดอะ] เป็นคำฝรั่งเศส หมายถึงแนวพื้นดินตามยาวที่ประดับเป็นขอบของ parterre มักใช้ต้น box ปลูกติดๆกันเป็นแนวยาว และตัดเล็มเตี้ยๆอย่างเสมอกัน อาจทำเป็นขอบสองแนวขนานกันไปตลอดพื้นที่. เมื่อเป็นเช่นนี้ ภายในช่องว่าง ลงดอกไม้ไว้ หรือปลูกหญ้า โรยทรายหรือกรวดเล็กๆ. 
ตัวอย่างที่พระราชอุทยาน Het Loo ในประเทศเนเธอแลนด์

สามภาพนี้ จากพระราชอุทยาน Het Loo (ชานเมือง Apeldoorn ประเทศเนเธอแลนด์) บริเวณที่เรียกว่า Upper Garden. สวนที่นั่นได้ชื่อว่าเป็นแบบสุดยอดของสวนแบบแผนในศตวรรษที่17.

Plato Academy คำ Academy เป็นชื่อเรียกชานเมืองแห่งหนึ่งนอกกรุงอาเธนส์ ชื่อนี้ตั้งตามชื่อ Academos วีรบุรุษชาวเมือง Attica (ชื่อโบราณของนครอาเธนส์  ปัจจุบันยังเป็นชื่อของเขตปกครองหนึ่งคือ Attica Prefecture ขึ้นอยู่กับกรุงอาเธนส์) ในตำนานเทพปกรณัมกรีก. บนที่ดินผืนนั้น ปลูกต้น plane tree (ต้นไม้ในสกุล Platanus) และมีไร่มะกอกฝรั่ง ที่คนเรียกกันตามชื่อผู้เป็นเจ้าของว่า Academia. ในราวศตวรรษที่ 6 BC. เป็นที่ตั้งของ Gymnasium ที่มีชื่อเสียงที่สุดแห่งหนึ่งของนครอาเธนส์. ในระหว่างปี 387 BC- 526 AD นักปราชญ์ Plato ก็ได้สถาปนาสถาบันสอนปรัชญาที่นั่น. Justinianus (482-565) จักรพรรดิโรมันได้สั่งปิด(ไม่พบเหตุผลว่าทำไม). การขุดค้นทางโบราณคดีเกี่ยวกับสถานที่ตรงนั้น ที่นักประวัติศาสตร์เรียกว่า Plato Academy เริ่มขึ้นในปี 1929 และทำมาอย่างต่อเนื่อง จนในที่สุดขุดพบซากที่ตั้งโบราณ ที่เชื่อว่าน่าจะเป็นที่ตั้งของสถาบันเปลโต ตามคำพรรณนาในงานเขียนของ Plutarch เป็นต้น. แม้ยืนยันอย่างแน่นอนไม่ได้ ทางการเมืองอาเธนส์ก็ยังบูรณะฟื้นฟูพื้นที่ด้วยการปลูกต้นไม้ให้ร่มรื่น สร้างเป็นสวนสาธารณะที่เหมาะกับการคิดไตร่ตรองและการศึกษา. สถาบันการเรียนการสอนตามแนวของ“ยิมเนเซียม”กรีก ได้เป็นพื้นฐานของการพัฒนาการศึกษาของยุโรปมาจนถึงทุกวันนี้ (ดูที่คำ Gymnasium ตามลิงค์ที่ให้นี้)

Pleaching เป็นเทคนิคการดัดกิ่งต้นไม้ที่ปลูกเป็นแถวยาว โดยให้มีกิ่งเกี่ยวกันไปเพื่อสร้างให้เป็นรั้วแบบหนึ่ง (บางทีก็ใช้สำนวนว่า hedge on stilts) ตลอดเส้นทางเดินภายในสวน (เรียกว่า a pleached walk) ปกตินิยมทำกับต้น limes [ไลม] (ชื่อวิทยาศาสตร์คือ Citrus aurantifolia) ที่ปลูกติดๆกันไป.

Pleasure garden คำนี้อาจหมายถึงบริเวณที่ใช้เล่น พักผ่อน. ยังมีความหมายเฉพาะเจาะจงอีก คือใช้หมายถึงสวนส่วนบุคคลภายในบริเวณที่ตั้งขององค์การวิสาหกิจใหญ่ๆในอังกฤษ ที่เริ่มขึ้นระหว่างปี 1660-1850. สวนส่วนบุคคลที่เป็นที่รู้จักกันดี มีสามแห่งคือ Vauxhall, Ranelagh และ Marylebone เป็นที่พบปะสังสรรค์ของบุคคลหลายระดับในสังคม. มีเครือข่ายบริการพร้อม สำหรับรองรับสมาชิก ทั้งด้านอาหารการกิน การจัดแสดงดนตรี หรือการเล่นแบบต่างๆ เช่นในสมัยก่อนมีการแสดงผาดโผนแบบเดินไต่เส้นลวดเป็นต้น. สวนลักษณะนี้มักมีแปลนสวนเรียบ เป็นแบบแผน เส้นทางเดินตัดตรง ต้นไม้ปลูกเป็นระเบียบ เป็นแถวเป็นแนวอย่างสม่ำเสมอ. การเลือกต้นไม้ปลูกนั้น แล้วแต่สถาปนิกสวนว่าต้องการเสริมทัศนมิติตรงมุมใดมุมหนึ่งไหมอย่างไร ซึ่งเกี่ยวโยงไปถึงการเลือกต้นไม้ประเภทใบหนาทึบเพื่อสร้างบรรยากาศ “ขรึมเป็นการเป็นงาน” หรือต้นไม้ใบบางเพื่อให้ดูโปร่งโล่งเป็นต้น.

Pleasure ground เป็นคำสามัญที่ใช้แพร่หลายในอังกฤษสมัยศตวรรษที่18 หมายถึงพื้นที่สนามหญ้าผืนกว้าง มีต้นไม้ปลูกประดับตามแบบที่วางไว้แล้วอย่างเฉพาะเจาะจง. อาคารสถาปัตยกรรมในบริเวณ ก็เป็นองค์ประกอบที่ประดับสวนนั้น.  โดยหลักการ สวนแบบนี้ตรงข้ามกับ park ที่เป็นสวนสาธารณะทั่วไป และที่มีแปลนสวนแบบง่ายกว่าหรือหลวมกว่า การดูแลก็ไม่ดีเท่า. ความแตกต่างที่กล่าวมา อาจสรุปให้เห็นชัดง่ายๆ เช่นในพื้นที่ดินกว้างใหญ่ของเจ้าของคนหนึ่งคนเดียว เขาอาจแบ่งที่ดินออกเป็นสองส่วนๆหนึ่งเป็น pleasure ground ที่เจ้าของจะไปเดินเล่นชมนกชมไม้ อีกส่วนหนึ่งเป็น park ที่เขาจะขี่ม้าเล่น(ชมบริเวณ)เป็นต้น. (การเดิน เพื่อชื่นชมสวนอย่างใกล้ชิด การขี่ม้าเพื่อผ่านๆไปอย่างรวดเร็ว สำรวจทุ่งนาไร่. สำนวนที่คนไทยใช้ว่า ขี่ม้าชมสวน นั้น แม้จะเป็นการเปรียบแต่ผิดความจริง เพราะแน่นอน เขาไม่ให้ขี่ม้าในสวน ม้าไปเหยียบย่ำสนามหญ้าของรักของหวง เขาให้ไปขี่ได้ในพาร์คบนถนนในพาร์คเท่านั้นด้วย. ในบริบทคนไทย กี่คนเคยขี่ม้าและไม่มีม้าให้ขี่ด้วย)

Plinth มาจากคำกรีก plinthos ที่แปลว่า อิฐ หมายถึงฐานสี่เหลี่ยม ที่รองรับลำตัวเสาคอลัมภ์โดยตรง. ปกติการตั้งเสาแบบใดก็ตามในสถาปัตยกรรม ไม่ตั้งหรือปักเสาตรงๆลงบนพื้นดิน(หรือพื้นแบบใด) เหมือนการปักเสาเต๊นต์. จะทำแผ่นหินเป็นฐานรองของเสาก่อน ขนาดใหญ่กว่าลำตัวเสาไม่มาก บางทีเพื่อความงาม ทำแผ่นฐานรองเสาสองถึงสามชั้นบางๆลดหลั่นกัน. ฐานแผ่นล่างสุดบนพื้นเรียกว่า base ฐานอีกแผ่นที่วางเหนือแผ่น base เรียกว่า plinth.

Podium มาจากคำกรีก podion ที่มีรากศัพท์ว่า pous หรือ pod ที่แปลว่า เท้า. podion แปลว่า เท้าเล็กๆ หมายถึงฐานหรือเวทีขนาดเล็ก ที่ตั้งให้คนไปยืนพูด.

Policies เป็นคำในภาษาถิ่นสก็อต (Scottish) หมายถึงพื้นที่สวยงาม ที่ล้อมรอบบ้านชนบทหลังใหญ่.

Pollard  คำนี้มาจากคำ poll ที่แปลว่า หัว (head) หมายถึงต้นไม้ที่ถูกตัดตอนบน และกิ่งให้สูงเพียง 2-3 เมตร เพื่อกระตุ้นให้เกิดกิ่งใหม่ๆสูงขึ้นพ้นจากระดับที่ตัดไว้  วิธีการนี้ทำให้กิ่งที่เกิดใหม่ พ้นจากการรบกวนของบรรดาสัตว์ด้วย นิยมใช้วิธีนี้ในการจัดการพื้นที่ป่า. ดูรายละเอียดที่คำ Coppice ตามลิงค์ที่ให้นี้.

Pomarium เป็นคำที่ใช้เรียกสวนแอปเปิลในยุคกลาง.

Pommel เป็นส่วนประดับยอดเสาหรือยอดอาคาร  รูปลักษณ์คล้ายลูกแอปเปิลหรือลูกบอล  จากคำ pomme ในภาษาฝรั่งเศส ที่แปลว่า ผลแอปเปิล  อาจเป็นแบบผิวเรียบเหมือนลูกบอล ลูกโป่ง หรือผิวลวดลาย. คนนิยมนำไปประดับกำแพงหรือประตูใหญ่. ตั้งแต่ไหนแต่ไรแล้ว อะไรกลมๆชาวยุโรปก็นึกไปถึงผลแอปเปิลก่อนเพราะแอปเปิลเป็นอาหารของทั้งคนและสัตว์ บวกนัยศาสนาคริสต์ที่โยงไปถึงผลไม้ต้องห้ามในสวนสวรรค์อีเด็น. ลูกกระเดือก ในภาษาฝรั่งเศสใช้คำว่า pomme d’Adam และภาษาอังกฤษใช้ Adam’s apple นั่นคือ แอปเปิลของอาดัม ตามที่เล่าว่า อาดัมถูกอีฟล่อให้กินผลไม้ต้องห้าม กินแล้วถูกจับได้ ชิ้นแอปเปิลยังติดคาคอหอยอยู่ จึงเกิดเป็นลูกกระเดือก ส่วนอีฟกินและกลืนไปหมดแล้ว.

ตัวอย่างจาก Hampton Court Palace (London, UK) มีลูกกลมป็อมเม็ล –pommel ประดับเหนือจั่วประตูทางเข้าอุโมงค์ต้นไม้ในสวน.

พุ่มไม้ตัดขลิบเป็นผลกลมป้อมๆเหมือนลูกแอปเปิล ประดับภายในพุ่มไม้วงกลม กลางทางแพร่งในสวนที่ Rosemoor (ที่ Great Torrington, Devonshire, UK).

สองภาพนี้เป็นอีกตัวอย่างหนึ่งจากราชอุทยาน Blenheim (Oxfordshire, UK) เป็นลูกหินกลมประดับรอบสระน้ำพุ  ดูเหมือนว่าที่นั่นนิยมหินก้อนกลมแบบนี้เป็นพิเศษ  รับกับความลื่นไหลของน้ำและสระน้ำที่มีขอบโค้งกลม กับสิ่งประดับบนหอคอยที่ก็มีหินก้อนกลมเป็นองค์ประกอบด้วย. แน่นอนรับกับรูปร่างกลมกลึงของรูปปั้นสตรีที่ขอบสระ.

ประติมากรรมลูกกลมๆ (Kugelskulturen) ของ Ute Lechner กับ Hans Thurner เมื่อปี 2007 ที่ Hellbrunn (Salzburg, Austria).

(ความเห็นส่วนตัว) ประติมากรรมสมัยใหม่ ดูเหมือนง่าย ใครๆก็ทำได้ แต่ต้องคิดเป็น. เช่นตัวอย่างนี้ ลูกโลหะ (หรือไฟเบอร์แบบใด) เอามาจัดเรียงบนสนามในอุทยานที่กว้างใหญ่ ก็เป็น “ศิลปะ”แล้ว. อะไรกลมๆมีนัยความหมายมากในทุกแง่มุมและโยงไปถึงสารพัดสารพันอย่างในประสบการณ์ของแต่ละคน. ขนาดต่างๆสร้างเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยในหลืบความคำนึงของคน. ศิลปินได้อาศัยภูมิหลังแบบนี้ โดยไม่ต้องแจกแจงรายละเอียด เพียงทำลูกบอลโลหะขนาดต่างๆวางไปบนพื้นที่ที่สวยในตัวเองอยู่แล้ว ลูกโลหะกลมๆนั้น กลายเป็นสิ่งที่คนเรียกกันสมัยนี้ว่า “ศิลปะ”. หากเอาลูกฟุตบอลธรรมดาๆ ไปวางแทนสักสิบยี่สิบลูก ก็ได้ความหมายอีกแบบหนึ่ง. สสารเป็นวัตถุดิบ ไม่เอามาใช้ มันก็แช่ แข็งทื่อไร้ชีวิต. ใส่ความคิดลง เอามือไปจับ ไปจัดการกับวัตถุดิบนั้น มันมีชีวิตขึ้นมา อย่างน้อยมีความหมายมากกว่าการเป็นวัตถุดิบเท่านั้น. ศิลปินได้อาศัยภูมิหลังของคนเป็นบันไดก้าวต่อไป.

Pond  สระน้ำขนาดเล็ก เล็กกว่า pool เป็นสระน้ำที่คนสร้างขึ้น (แปลไทย ใช้คำเดียวกันว่า สระน้ำ). สระน้ำเป็นองค์ประกอบสำคัญของสวน สระเลี้ยงปลาเช่นสระปลาคาร์ป ถือว่าเป็นสิ่งดึงดูดความสนใจในสวนสำหรับเด็กและผู้ใหญ่ นำความมีชีวิตชีวา เสริมพลังแก่พื้นที่. หากสร้างสระน้ำสวยๆอย่างที่เห็นที่ Blenheim ก็เรียกสวนมุมนี้ว่าเป็น water garden. ความใสของน้ำ คือกระจกส่องท้องฟ้า นำจินตนาการคนล่องลอยไปไกล และยังสะท้อนภาพของพื้นที่รอบข้าง ไม่ว่าจะเป็นป่าเขาหรืออาคารสถาปัตยกรรมบนพื้นที่นั้น. ทั้งหมดสร้างภาพซ้อนภาพต่อๆไปให้เพลิดเพลินจิตใจ คนหลุดออกจากกรอบชีวิตอันจำเจไปได้ชั่วขณะ. สระน้ำในสองภาพสุดท้ายที่ประกอบคำ pommel ข้างบนนี้ คือสระน้ำ-pond ตามความหมายที่เข้าใจกันในยุโรป.

ภาพคฤหาสน์ Thomas Jefferson Estate ที่ Monticello ในมณรัฐ Virginia สหรัฐอเมริกา. บ้านพักของประธานาธิบดีสหรัฐคนที่สามนี้ มีพื้นที่กว้างใหญ่ สนามหญ้าผืนยาวประดับด้วยแปลงดอกไม้รอบๆขอบสนาม  มีสระน้ำขนาดเล็กเยื้องๆออกมาจากสนามหญ้า มองจากไกลๆ ไม่น่าสนใจ แต่พอเดินไปใกล้ๆ จึงเห็นว่า ทำไมมีสระเล็กๆตรงนั้น มันสะท้อนภาพบ้านพักได้อย่างสวยงาม สร้างภาพเลือนลางแล้วชัดแจ๋วแล้วเลือนๆไป เหมือนความฝันของคนที่อยากเป็นประธานาธิบดีสหรัฐฯมั้ง.

ในบริเวณพื้นที่ทั้งหมดที่ Monticello เจฟเฟอสันยังจัดเป็นสวนปลูกพืชผักและสมุนไพร สวนองุ่น สวนผลไม้ ป่าไม้ สุสานครอบครัวเป็นต้น. Thomas Jefferson เคยเป็นทูตไปประจำที่กรุงปารีส และได้มีโอกาสชื่นชมสวนฝรั่งเศส การเพาะเลี้ยงต้นไม้และสวนแบบอื่นๆ ที่กระตุ้นความรักความสนใจต่อธรรมชาติพืชพรรณ. เมื่อสิ้นสุดหน้าที่ทูตที่ฝรั่งเศส เขาได้นำต้นไม้หลายพันธุ์จำนวนมากกลับไปปลูกที่สหรัฐด้วย. เขายังสนใจติดต่อแลกเปลี่ยนความคิดความรู้เกี่ยวกับพืชพรรณและพฤกษศาสตร์กับนักพฤกษศาสตร์ชาวฝรั่งเศสและชาวยุโรปอย่างต่อเนื่อง. นับได้ว่าเขาเป็นผู้นำด้านการปลูกสวน การจัดสวน อนุรักษ์ป่าไม้และธรรมชาติแวดล้อมคนแรกๆของสหรัฐอเมริกา.

สระน้ำยามน้ำใสสวยที่สวนอิตาเลียน ส่วนหนึ่งใน Kensington gardens (London)

สระเลี้ยงปลาสามสระต่อกัน (Peschiere หรือ Fish ponds) 

ที่วิลลาเด๊สเตะ (Villa d’Este, Tivoli, Italy).

Pool ผืนน้ำ อาจเป็นสระน้ำขนาดใหญ่หรือทะเลสาบขนาดย่อม มีอยู่แล้วตามธรรมชาติ หรือเป็นสิ่งที่เนรมิตขึ้นให้เหมาะกับพื้นที่นั้นๆ.

บริเวณนี้เจาะจงว่าเป็น Water Garden ที่เห็นในภาพ เป็นส่วนหนึ่งของอุทยานขนาดใหญ่ชื่อ Fountains Abbey and Studley Royal (Ripon, North Yorkshire, England) เห็นอาคารแบบโรมันที่ตั้งชื่อเรียกว่า Temple of Piety (วิหารแห่งศรัทธา) มีรูปปั้นของเนปจูนเจ้าทะเลในสระน้ำตรงหน้าวิหาร และรูปปั้นของ Bacchus บนฝั่งด้านขวาของภาพ. เป็นผืนน้ำคนสร้างที่งาม เรียบร้อย สงบและสง่า.

Portico มาจากคำละติน porticus คือส่วนตรงบริเวณประตูหน้าบ้านที่ยื่นไปข้างหน้า ประกอบด้วยเสาคอลัมภ์เรียงเป็นแถว ออกจากแนวกำแพงตึก มีหลังคาปิดที่อาจเป็นหน้าจั่วหรือสี่เหลี่ยมหน้าตัดก็ได้. Portico เป็นองค์ประกอบของสถาปัตยกรรมคลาซสิก. อาคารประดับสวนหรืออุทยานขนาดใหญ่ มักสร้างขนาดย่อส่วนให้มีด้านหน้าเป็นแบบ portico สื่ออุดมการณ์ความงามสมดุล ความภูมิฐานและความมั่นคงของโครงสร้าง.

ภาพตัวอย่าง portico ของอาคารสำนักงานกลางที่เป็นอนุสรณ์สถานประจำมหาวิทยาลัย Virginia เลียนแบบสถาปัตยกรรมกรีก มีหน้าจั่วรูปสามเหลี่ยม. บันไดที่ทอดขึ้นสูงสองระดับยิ่งทำให้อาคารสูงเด่น(ข่มคนเลยทีเดียว). ตรงหน้าอาคารมีรูปปั้นของ Thomas Jefferson บนฐานที่ยกขึ้นสูงมากเช่นกัน. Thomas Jefferson เป็นผู้ก่อตั้ง University of Virginia ประเทศสหรัฐอเมริกา.

อาคารประดับอุทยาน Dessau-Wörlitz ในเยอรมนี สร้างวิหารขนาดเล็กสองหลังที่มีส่วนหน้าเป็น portico. อาคารนี้ที่นั่นเรียกเป็นอาคาร Pantheon ตามหลักการสร้างเพื่อเป็นอนุสรณ์ความทรงจำแก่ใครคนใดคนหนึ่ง. เมื่ออยู่ในสวน อาจเป็นเพียงอาคารประดับสวนเท่านั้นก็ได้ ยิ่งพื้นที่อุทยานใหญ่ เจ้าของยิ่งสร้างอาคารประดับสวนแบบต่างๆ แทรกเข้าไปในภูมิประเทศ ดึงดูดความสนใจให้คนเดินไปชมเป็นต้น.

วิหาร Floratempel อุทิศแด่ Flora เทวีแห่งบุปผาชาติและฤดูใบไม้ผลิ (ตำนานโรมัน) รอบๆวิหารนี้ ปลูกสวนดอกไม้. ชื่อ Flora คนฝรั่งเศสนำไปตั้งเป็นชื่อเรียกผู้หญิง ต่อมาชาติอื่นๆก็นำไปใช้เช่นกัน.

Potager [โปตาเฌ่] เป็นคำฝรั่งเศส มาจากคำว่า pot [โป] ที่แปลว่า กระปุก กระถาง(แบบกระถางกลมๆที่ใช้ปลูกต้นไม้) หรือภาชนะกลมๆป้อมๆ. คำ potager ในสมัยก่อนหมายถึงที่เพาะปลูกผัก เป็นคำสามัญที่ใช้หมายถึงสวนผักในหลายภาษายุโรป. ยังมีคำ potage ที่แปลว่า ซุปข้นที่ทำจากผักชนิดต่างๆ เป็นอาหารสำคัญพื้นฐานของชาวยุโรป. การกินซุปกับขนมปัง คืออาหารสามัญอาหารหลักที่ชาวยุโรปเติบโตกันมาควบคู่กับการดื่มนม เหมือนคนไทยกินข้าวกับน้ำพริก. สำนวนตะวันตกที่พ่อแม่พูดกับเด็กๆว่า “ต้องกินซุป จะได้โตเร็วๆ” ตัวอย่างเช่นซุปมันฝรั่ง ซุปเห็ด ซุปต้นกระเทียมจีน (leek soup) เป็นต้น. สวนผักหลวงที่แวร์ซายส์เรียกว่า Potager du Roi [โปตาเฌ่-ดู-รัว] คือ ที่ปลูกผักผลไม้สำหรับใช้บริโภคในพระราชวังแวรซายส์. ปัจจุบันก็ยังปลูกผักผลไม้(ขายให้ชาวบ้าน)และยังเป็นศูนย์ศึกษาเกี่ยวกับผักผลไม้นานาพันธุ์ วิธีเพาะพันธุ์และเลี้ยงดูในบริบทของสมัยปัจจุบัน รวมทั้งเป็นศูนย์วิจัยเกี่ยวกับหลักการการสร้างสวนภูมิทัศน์และการบริหารจัดการภูมิประเทศด้วย.

Pot planting หมายถึงการปลูกลงกระถาง. ที่น่าสนใจในสมัยปัจจุบัน เพราะมีภาชนะสารพัดสารพันแบบสำหรับนำมาใช้ปลูกพืชพรรณบางชนิดได้อย่างสะดวก เช่นกล้วยไม้ พันธุ์เฟิร์น. ดูตัวอย่างการปลูกใน “กระถาง”แบบต่างๆในยุคปัจจุบัน.

เขากำกับว่าเป็นการปลูกแบบ Modern Eco Estatic (ภาษาดัตช์) นอกจากกระถางแบบต่างๆ โต๊ะยาวที่เห็นมีขาโต๊ะเป็นกระถางต้นไม้ใหญ่ แผ่นพื้นหน้าของโต๊ะ เจาะเป็นรูตามขนาดความกว้างของปากกระถางขาโต๊ะ กลายเป็นโต๊ะยาวมีต้นไม้ประดับและยังใช้โต๊ะเป็นประโยชน์ได้ตามต้องการ เช่นเป็นโต๊ะอาหาร. ภาพนี้ถ่ายจากมหกรรมพืชสวนนานาชาติที่ Venlo ประเทศเนเธอแลนด์.

Potting shed กระท่อมสำหรับทำงานเกี่ยวกับกระถางต้นไม้ เช่นปลูกเมล็ดหรือต้นกล้าลงกระถาง (และในที่สุดเกี่ยวกับงานจิปาถะในสวน). ภายในมีโต๊ะยาวๆสำหรับทำงาน มีชั้นวางกระถางขนาดต่างๆ สมัยก่อนทำด้วยดินเหนียว เป็นกระถาง terracotta สีน้ำตาลแดงเป็นส่วนใหญ่ ภายในยังรวมเครื่องมือเครื่องใช้ทุกชนิดในการทำสวน. กระท่อมแบบนี้ยังใช้เป็นที่รวม จัดแยก ทั้งดอกไม้ที่ตัดมาจากสวนและผลไม้ ก่อนนำไปเก็บ หรือแจกจ่ายออกไป หรือกิน หรือนำไปใช้ในครัวของสวน. ปกติสวนใหญ่ๆ มักมีมุมอาหาร ขายอาหารสะดวกกินเช่นซุป แซนวิช พาย ขนมต่างๆและเครื่องดื่ม โดยใช้ผลิตผลจากสวนผักสวนผลไม้ที่นั่นเลย.

ตัวอย่างของ potting shed จากสวนพฤกษศาสตร์ Lost Garden of Heligan (Cornwall, UK). แม้ชื่อกระท่อมบ่งบอกว่าสำหรับเตรียมกระถางต้นไม้ แต่ในความเป็นจริงเป็นที่ทำงานเกือบทุกอย่างของเจ้าหน้าที่ดูแลสวน. ยังมีกระท่อมเก็บเครื่องมือขนาดใหญ่สำหรับใช้ในการทำสวน ดูที่คำ tool shed ต่อไป.

Praeneste เป็นชื่อเมืองโรมัน อยู่ห่างจากกรุงโรมราว 38 กิโลเมตร . ปัจจุบันเปลี่ยนเรียกว่า Palestrina. ที่นั่นเคยมีชานหรือเทอเรส บนทางลาด มีบันไดเชื่อมต่อๆกัน. โครงสร้างแบบนี้ได้มาเป็นแบบสวนบนชานนอกบ้านในสมัยหลังๆ โดยให้มีหลังคาแบบอาร์เขต เชื่อมและคลุมพื้นที่นั้นให้ร่มรื่น. ปัจจุบันเหลือเพียงซากปรักหักพัง.

Privy garden คำ privy คือ private ที่แปลว่า “ส่วนตัว”. Privy garden จึงหมายถึงสวนส่วนตัว สวนเฉพาะสำหรับตระกูลหรือเฉพาะครอบครัวผู้เป็นเจ้าของเท่านั้น. ตัวอย่าง Privy garden ภายในพระราชอุทยาน Hampton Court Palace (London, UK) สร้างขึ้นในปลายศตวรรษที่17 เพื่อพระเจ้า William III. พระองค์อาจทอดพระเนตรจากตำหนักด้านทิศใต้ได้. สวนนี้เป็นผลงานการออกแบบของ Sir Christopher Wren (1632-1723) สถาปนิกมีชื่อเสียงคนหนึ่งของประเทศอังกฤษ.

ภาพตัวอย่างจาก Privy Garden ภายในพระราชอุทยาน Hampton  Court Palace (London, UK) ปัจจุบันเปิดให้เดินชมได้ทั้งพื้นที่.
     ก่อนที่จะเป็นสถาปนิก Sir Christopher Wren เป็นอาจารย์สอนวิชาดาราศาสตร์ตั้งแต่อายุ 25. ในปี 1663 ลุงผู้เป็นหัวหน้าคณะบาทหลวงประจำโบสถ์เมือง Ely ได้ขอให้เขาช่วยออกแบบวัดสำหรับ Pembroke College ที่เมือง Cambridge. ผลงานชิ้นแรกของเขา ทำให้ทุกคนทึ่งมาก จึงได้รับเชิญให้ออกแบบอาคารอื่นๆตามที่ต่างๆอีกหลายแห่ง จนเขาต้องลาออกจากตำแหน่งอาจารย์ภาควิชาดาราศาสตร์มหาวิทยาลัยอ็อกสฟอร์ด เพื่อเป็นสถาปนิกเต็มตัวในที่สุด. หนึ่งในผลงานจำนวนมากของเขา คือมหาวิหารเซ็นต์ปอลที่กรุงลอนดอน (Saint Paul’s Cathedral, 1675-1710).

   Ely อยู่ที่ East Cambridgeshire (UK). โบสถ์ประจำเมือง Ely เป็นโบสถ์ที่ใหญ่ที่สุดในประเทศอังกฤษ และถือกันว่าเป็นโบสถ์ที่สวยที่สุดด้วย. โบสถ์นี้มีสมญานามว่า the Ship of the Fens เปรียบกันว่า เหมือนเรือขนาดใหญ่ล่องลอยเหนือห้วงน้ำ(คือท้องฟ้า). โบสถ์นี้เช่นกันเป็นที่ตั้งของพิพิธภัณฑ์ศิลปะการทำจิตรกรรมกระจกสีแห่งชาติ แห่งเดียวในประเทศอังกฤษ. เมือง Ely เป็นบ้านเกิดของบุคคลสำคัญมากที่สุดอีกคนหนึ่งในประวัติศาสตร์อังกฤษ คือ Oliver Cromwell (1599-1658).

Promenade [พร็อมเมอน้าด] คำนี้เป็นคำภาษาฝรั่งเศสที่หมายถึง การเดินเล่น  นำมาใช้หมายถึงบริเวณเปิดสำหรับการเดินเล่นพักผ่อนของชาวเมือง เป็นเส้นทางเดินสำหรับสาธารณะ. บางทีก็ใช้คำ walk ในความหมายเดียวกับเส้นทาง ที่อาจใช้คำอื่นๆอีกเช่น path, route. คำ promenade อาจหมายถึงถนนทางเท้าสายยาวที่ห้ามรถผ่านก็ได้เช่นกัน.

Prospect  คือทิวทัศน์ วิวที่ขยายออกไปกว้างและไกล. สถาปนิกและนักออกแบบสวน เคยถกเถียงกันถึงความสำคัญของ ‘prospect และ aspect’ หมายถึง วิวกับทิศทาง ว่าการกำหนดที่ตั้งของอาคารหนึ่งนั้น ควรให้ความสำคัญกับทิวทัศน์หรือทิศทางมากกว่ากัน เช่นการจัดตั้งศาลานั่งพักในสวน หากพื้นที่บังคับให้เลือกได้เพียงประเด็นเดียว ควรให้ศาลานั้นอยู่ในแสงแดด หรือควรให้อยู่ในที่ที่มองเห็นวิวสวย. เป็นที่รู้กันว่า ชาวยุโรปผู้อยู่ในเขตอากาศอบอุ่นถึงเขตหนาว วันไหนมีแดดออก ก็พากันไปนั่งในแสงแดดหรือนอนอาบแดด. คนออกแบบอาจเลือกแสงแดดก่อน.

Public park สวนสาธารณะ. การออกแบบและสร้างสวนสาธารณะเพิ่งมีขึ้นอย่างจริงจังในศตวรรษที่19 นี่เอง. กรณีของอังกฤษนั้น แม้มีสวนเปิดให้ประชาชนเข้าไปใช้ได้มาหลายศตวรรษแล้วก็ตาม สวนเหล่านั้นเป็นสวนหลวงทั้งหมด. นั่นคืออยู่ภายในบริเวณพระราชวังหรือพระราชฐานของพระเจ้าแผ่นดิน ของเจ้าฟ้าหรือขุนนางชั้นสูง  ในประเทศยุโรปอื่นๆก็เช่นกัน. การสร้างและออกแบบสวนให้เป็นส่วนหนึ่งของเมืองแต่ละเมือง เพื่อประชาชนทุกชนชั้นอย่างแท้จริงนั้น เป็นผลของการเปลี่ยนแปลงระบบการปกครอง และการปฏิรูปสังคมแบบหนึ่ง ไม่ว่าในตะวันออกหรือตะวันตก.  ประเทศใดทำก่อน ประเทศใดทำทีหลัง ขึ้นอยู่กับการเปลี่ยนการปกครองของแต่ละชาติ. สวนสาธารณะส่วนใหญ่ในปัจจุบัน อยู่ในความดูแลของเทศบาลประจำจังหวัด  มักเป็นที่ชุมนุมเพื่อการกีฬา การออกกำลังกายเป็นส่วนใหญ่. แต่สวนสาธารณะผิดจากสนามกีฬา เพราะเป็นที่ร่มรื่น มีต้นไม้มาก มีแปลงดอกไม้หลากสีสัน มีสิ่งประดับสวน เป็นที่เจริญตาเจริญใจ จึงเป็นที่เดินเล่น ที่นั่งหรือนอนผึ่งแดด ที่อ่านหนังสือ ที่สังสันทน์ระหว่างเพื่อนฝูงด้วย. สวนสาธารณะมักมีขนาดใหญ่ บริเวณกว้างพร้อมอุปกรณ์การเล่นแบบต่างๆสำหรับเด็กๆ. ในฝรั่งเศสและในประเทศยุโรปตอนบน ผู้คนชอบออกไปนั่งสวนสาธารณะ ไม่ใช่ไปเล่นกีฬาเพียงอย่างเดียว. ถ้าสวนใดตั้งติดแม่น้ำ ในฤดูร้อน ผู้คนไปขี่จักรยาน ไปนั่งเล่นกับครอบครัว ไปคนเดียวหรือไปเป็นกลุ่ม ไปถึงก็ถอดเสื้อผ้าเหลือเพียงชุดอาบน้ำแล้วนอนผึ่งแดดหรือลงเล่นน้ำในแม่น้ำเลย เช่นที่เมืองออซโล (Oslo, Norway) ประชาชนไปใช้สวนกันมากในวันอากาศอบอุ่น. พูดได้ว่าเป็นสวนของทุกคน เต็มตามจุดประสงค์ของการสร้างสวนสาธารณะ.

สวนน้ำแบบอิตาเลียน มุมหนึ่งในสวนสาธารณะ Kensington Gardens มีสนามกว้าง จัดเตรียมเก้าอี้ผ้าใบให้ผู้คนไปนั่งผึ่งแดด นั่งพักผ่อนหรือสังสันทน์กันใต้ร่มไม้ใหญ่ แต่หนุ่มสาวมักเลือกนั่งบนสนามหญ้าเลย.

ให้ดูสนามหญ้าที่คนนั่งเล่นนอนเล่น. รูปปั้นที่เห็นคือรูปปั้นของ Edward Jenner MD นายแพทย์ชาวอังกฤษ ผู้ค้นพบวัคซีนป้องกันโรคฝีดาษ(ไข้ทรพิษ)ในปี 1796 เขาทำนายไว้ว่า โลกนี้จะไม่มีใครป่วยเป็นไข้ทรพิษอีกต่อไป. ตามสถิติทางการแพทย์ระบุว่า โรคนี้หายไปจากโลกตั้งแต่ปี 1980.

มีรถขายไอศกรีม หัวรถเวอชั่นคลาซสิกดูหรูและเท่แบบผู้ดีเก่า นำมาปรับใช้ได้อย่างสวยงาม พร้อมบริการผู้คน.

นอกจากสนามเด็กเล่นแล้ว ที่นั่นยังมีม้าหมุนให้เด็กนั่งด้วย

Pulhamite เป็นหินเทียมที่สังเคราะห์ขึ้น เพื่อใช้แทนหินจริงๆที่อาจหาไม่ได้หรือไม่สะดวก. นำไปใช้สร้างสรรค์สิ่งประดับสวน เช่นสร้างภูเขาจำลองให้เหมือนจริง. กรณีการจำลองภูเขา Matterhorn ที่อยู่ในประเทศสวิตเซอแลนด์ ดูจะเป็นกรณีแรกเริ่มในประเทศอังกฤษ เนื่องจากมีชาวอังกฤษและชนชาติอื่นๆได้พยายามขึ้นไปพิชิตยอดเขา Matterhorn และมีผู้บาดเจ็บล้มตายไปมากต่อมาก ซึ่งก็มิได้ทำให้ชาวยุโรปหรือนักปีนเขาย่อท้อหรือเลิกราไป กลับมีผู้พยายามมากขึ้น. สังคมมีข่าวติดตามการปีนเขาอย่างต่อเนื่อง. การพิชิต Matterhorn ได้จุดประกายฝันแก่ชาวยุโรปโดยเฉพาะชาวอังกฤษ ถึงกับสร้าง Matterhorn จำลองด้วยหิน pulhamite ผสมกับหินจริง สร้างเป็นเทือกเขา Matterhorn ย่อส่วนลงและสมจริงมาก. หินจำแลงนี้ยังใช้ในการเนรมิตหน้าผาและน้ำตก หรือสร้างสวนหินขนาดใหญ่(ที่มีทั้งหินธรรมชาติและหินเทียม)เป็น rock garden เป็นต้น. การค้นพบสูตรทำ pulhamite จึงมีส่วนผลักดันการออกแบบสวน สร้างทัศนียภาพของโขดหินและภูผา.

ภาพเก่าจาก Friar Park (Berkshire, UK). Sir Frank Crisp ได้ให้ Hery Ernest Milner จำลองยอดเขา Matterhorn (และรูปลักษ์อื่นๆประดับสวน)ไว้ที่นั่นในปลายศตวรรษที่19 ด้วยการใช้หินทราย.

ยอดเขาจริง Matterhorn ในวันท้องฟ้าปลอดโปร่ง

Pumice พัมมิซ เป็นหินภูเขาไฟ (เป็นลาวาที่เย็นลง. ลาวาคือหินเหลวหรือกึ่งเหลวที่พุ่งออกจากใต้ภูเขาไฟและร้อนระอุ แล้วค่อยเย็นตัวลงจนกลับแข็งเป็นหินอีกครั้งบนพื้นโลก). หินพัมมิซ มีสีดำๆ ใช้สร้างถ้ำจำลอง (grotto) หรือองค์ประกอบประดับสวนแบบอื่นๆ. หินภูเขาไฟนี้ยังเอื้อต่อการเพาะปลูกพืชพรรณ. ชาวโรมันดูเหมือนจะเป็นผู้ริเริ่มใช้ในการเนรมิตถ้ำ ตามรสนิยมที่ต้องการให้มีถ้ำประดับวิลลาใหญ่ๆ.

Pyramid ปิรามิด คือรูปสามเหลี่ยมสี่รูป บนฐานสี่เหลี่ยมจัตุรัส ประกบกันตรงยอด. เมื่อพูดถึงคำนี้ ทุกคนนึกถึงรูปทรงสัณฐานของปิรามิดในประเทศอีจิปต์ทันที. ความสนใจเกี่ยวกับปิรามิดและวัฒนธรรมอีจิปต์โบราณ เริ่มขึ้นในยุโรปอย่างจริงจังตั้งแต่นโปเลียนเข้าไปยึดครองอีจิปต์ (1798-1801). รัฐบาลอังกฤษก็เข้าไปในอีจิปต์ด้วยเช่นกัน และมีบทบาทมากขึ้นต่อจากสมัยของนโปเลียน. เมื่อเกิดความไม่สงบภายในอีจิปต์ อังกฤษก็เข้าช่วย. ในที่สุดอีจิปต์ตกเป็นรัฐในอารักขาของอังกฤษตั้งแต่ปี1914. แต่อีจิปต์ประกาศตนเป็นเอกราชในปี 1922. ความยิ่งใหญ่ของรูปทรงสัณฐานของปิรามิด ตลอดจนความมหัศจรรย์ของอารยธรรมอีจิปต์โบราณ ทำให้ปิรามิดกลายเป็นสัญลักษณ์ของภูมิปัญญาที่มหัศจรรย์ยิ่ง และพลอยทำให้รูปทรงสัณฐานแบบปิรามิดกลายเป็นแบบยอดนิยมไปด้วย. สวนหลวงในศตวรรษที่18-19 ได้สร้างรูปทรงปิรามิดหินขนาดย่อมๆไว้ประดับด้วย. ต่อมาในสมัยใหม่ แทนการสร้างด้วยอิฐหรือหิน นิยมขลิบต้นไม้ (โดยเฉพาะต้น Yews) ให้เป็นทรงสามเหลี่ยมปิรามิด.

ภาพจากแผ่นข้อมูลที่ติดไว้ณ Hampton Court Palace เห็นการตัดต้นไม้เป็นทรงสามเหลี่ยมปิรามิด.

ต้นไม้ตัดเป็นทรงโคนคว่ำ ดังที่เห็นในปัจจุบัน

พุ่มไม้ใหญ่ๆที่เห็นที่นั่น แม้จะมนๆ ไม่เป็นทรงสามเหลี่ยม แต่ชวนให้นึกว่า แรกเริ่มอาจจะตัดไว้เป็นแบบปิรามิดแล้วค่อยๆแปรเปลี่ยนไปตามกาลเวลา หรือเพราะตัดให้มนๆง่ายกว่า หรือเพราะยุคสมัยเปลี่ยนไป หรือไม่ต้องการโยงไปถึงอีจิปต์โบราณอีก.

LETTER Q

Quarry garden  สวนที่สร้างใกล้แหล่งหิน ใกล้ภูเขาที่คนสกัดเอาหินไปใช้ในการก่อสร้าง. แหล่งหินสกัดดังกล่าวเรียกว่า quarry (ไม่รวมไปถึงแหล่งหินใต้ดิน). อิตาลีมีชื่อว่าเป็นแหล่งหินอ่อนสำคัญแหล่งหนึ่งของโลก. ภูเขาที่เป็นแหล่งหินย่อมมีทัศนียภาพสูงชันเป็นขั้นเป็นระดับ. การสร้างสวนในบริเวณดังกล่าวทำให้ได้อาศัย หรือ“ยืม”ลักษณะภูมิประเทศเขตนั้นมาเป็นฉากหลังหรือเข้าเป็นองค์ประกอบเด่นอย่างหนึ่งในทัศนมิติรวม ที่ขยายออกไปทั้งกว้างและไกลของสวน. (ยังไม่เคยเห็นสวนแบบนี้)

Quarter บริเวณที่แบ่งออกมาจากพื้นที่สวนทั้งผืนที่กว้างใหญ่มาก. การจัดสวนในสมัยก่อนจนถึงศตวรรษที่17 ตามแบบแผนสวนอิตาเลียนหรือสวนฝรั่งเศสนั้น เริ่มด้วยการแบ่งพื้นที่สวนทั้งหมดออกเป็นสี่ส่วน สี่ผืน แต่ละผืนมีเนื้อที่ประมาณหนึ่งในสี่ของพื้นที่ทั้งหมด. มักเป็นผืนสี่เหลี่ยมจัตุรัสหรือสามเหลี่ยม. มีรั้วแบบใดแบบหนึ่งหรือรั้วต้นไม้เตี้ยๆบอกเขตแต่ละผืน. บางผืนเตรียมไว้ทำสวนแบบแผน บางผืนอาจทำสวนแบบอื่นๆ. ในสมัยต่อมา หยุดวิธีการแบ่งพื้นที่สวนเป็นหนึ่งในสี่ของพื้นที่ทั้งหมด ให้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของสวนก็พอ แล้วจัดการปลูกต้นไม้ พุ่มไม้หรือดอกไม้ตามแต่จะเห็นสมควรบนพื้นที่แต่ละแปลง ไม่ทำตามหลักการของสวนแบบแผนอีกเลย. ถ้าผืนใดกว้างใหญ่กว่าอาจจัดให้ผืนหนึ่งเป็นเหมือนป่าละเมาะแบบธรรมชาติ ให้มีเส้นทางเดินเหมือนในป่าก็ได้. อย่างไรก็ดี แม้ยุคนี้คนมีเสรีภาพในการสร้างสรรค์สวนในแบบที่ชอบ นักออกแบบสวนและคนสวนก็ยังต้องมีวิจารณญาณด้วย อาจต้องยึดหลักการบางอย่างไว้ เป็นต้นว่าต้องปลูกไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ๆเหมือนจำลองป่าเล็กๆเข้าไว้ในบริเวณ. บางคนก็คิดว่าเป็นการดีที่จัดปลูกต้นไม้ต้นสูงๆใหญ่ๆ ลึกเข้าไปในพื้นที่ และให้มีพุ่มไม้เตี้ยๆและดอกไม้ออกมาอยู่รอบนอกเป็นต้น.

Quincunx  เป็นคำละติน รับมาใช้ ออกเสียงแบบอังกฤษว่า [ควินคังซฺ]. ในต้นศตวรรษที่16 ภาษาฝรั่งเศสใช้คำนี้ในสำนวนว่า en ordre quincunce  และต่อมาเขียนเป็น quinconce [แก็งก๊งซฺ]. คือแบบการปลูกต้นไม้แบบหนึ่งของสวนฝรั่งเศส  ด้วยการปลูกต้นไม้(หรือแปลงดอกไม้) เป็นห้าจุด ตามสี่มุมของจัตุรัส และตรงใจกลาง ต่อเนื่องกันไปตามแบบนี้

การปลูกแบบนี้ ทำได้ในพื้นที่สวนทุกขนาด เกิดเส้นทางเดินภายในสวนแบบเดียวกันโดยตลอด.

------------------------------------------- 

LETTER R

R-1 >> Regency garden, Renaissance, Reserve, RHS, Ride, Riding, Rill, River, Rocaille, Rockery, Rock garden, Rockwork, Rococo, Roman Empire, Roman garden.
http://chotirosgardenterms.blogspot.com/2018/06/r-1-rock-garden.html

เมนูหนังสือ ประมวลความรู้จากศัพท์อุทยานศิลป์

https://chotirosgardenterms.blogspot.com/2018/06/mygardenbook-menu.html