K-Kitchen garden

Karesansui ดูคำอธิบายในบล็อก Japanese garden.

Kennels  กรงหมาแบบสวยงามก็เป็นองค์ประกอบของเรือนล่าสัตว์ในสวนหรืออุทยาน. นิยมกันในต้นศตวรรษที่ 19 โดยเฉพาะในประเทศที่มีขนบการล่าสัตว์ในหมู่ชนชั้นสูง.

ในพระราชวัง Nymphenburg ประเทศเยอรมนี  มีตำหนัก Amalienburg  เคยเป็นตำหนักที่ใช้พักและตระเตรียมขบวนล่าสัตว์โดยเฉพาะ. เป็นตำหนักใหญ่ทีเดียว. ภายในมีห้องที่จัดให้เป็นที่อยู่ที่พักของเหล่าสุนัขล่าสัตว์ ดังที่เห็นในภาพนี้. ผนังห้องนี้ เป็นไม้ประดับภาพวาดธรรมชาติ สัตว์ที่ล่ามาได้ และภาพอุปกรณ์การล่าสัตว์และสิ่งอื่นๆที่เกี่ยวข้อง เช่นปืน กระเป๋าย่าม แตรเป่าเรียกฝูงสุนัข. ตอนล่างของผนังทำเป็นช่องๆขนาดพอสุนัขอยู่ช่องละตัว. นับเป็นอาคารล่าสัตว์ที่สวยงามมากที่สุดแห่งหนึ่ง. ชนชั้นสูงชาวเยอรมัน(และปรัสเซีย) พอๆกับชนชั้นสูงชาวอังกฤษ  นิยมการล่าสัตว์ถือเป็นการออกกำลังกาย การฝึกทักษะและการพัฒนาจิตใจกับความพร้อมในมิติต่างๆ.(ดูต่อที่คำ hunting lodge). 

Kiosk [คีอ๊อส-ก] เป็นคำเรียกอาคารแบบอาหรับ อาจเป็นอาคารเปิดทั้งสี่ด้าน หรือเป็นอาคารปิดเลยก็ได้. พบในตะวันออกกลางตั้งแต่ศตวรรษที่13. ต่อมาคำนี้นำไปใช้เรียกอาคารพักผ่อนในสวน ที่อาจสร้างตามสไตล์อาหรับ แบบกอติคหรือเป็นเพียงกระท่อมแบบชนบทก็ได้. คำนี้ในภาษาฝรั่งเศส (kiosque) ยังรวมถึงอาคารแบบวัดเล็กๆ หรืออาคารทั่วไปภายในสวนใหญ่ๆ. ที่พระราชอุทยาน Linderhof ในเยอรมนี มีอาคารที่ใช้คำนี้เรียกอย่างเฉพาะเจาะจง คือ Maurischer Kiosk ที่เป็นอาคารแบบอาหรับมัวร์ พร้อมเครื่องเฟอนิเจอร์แบบอาหรับด้วย.

อาคารแบบอาหรับหรือตำหนักมัวร์ (Maurischer Kiosk) ในพระราชอุทยาน Linderhof (ศตวรรษที่19) ประเทศเยอรมนี ภายในประดับตกแต่งตามแบบอาหรับ รวมทั้งสร้างหอโดมสูง ให้เป็นภาพลักษณ์ของสวรรค์. ข้างในเป็นห้องโถงห้องเดียว เป็นตำหนักขนาดพอเพียงใช้ส่วนตัวมากกว่า ไม่มีพื้นที่ให้คนจำนวนมากเข้าไปพร้อมกัน จึงไม่เปิดให้เข้าไปชม และเพราะของมีค่าที่อยู่ภายในด้วย คนจึงได้แต่มองผ่านประตูทางเข้าเท่านั้น. เห็นที่ประทับตรงกลางห้องของพระเจ้า Ludwig II แห่งบาวาเรีย ที่สร้างเลียนแบบบัลลังก์มยุราอันลือชื่อของจักรพรรดิมูกัล (Mughal) แห่งอินเดีย ที่เปอเชียเข้าไปขน เอากลับไปเป็นสมบัติ และอีกหลายบัลลังก์ที่หายสูญไปอย่างไม่มีร่องรอยเมื่ออังกฤษเข้าไปปกครองอินเดีย. ชาวเปอเชียยังได้สร้างบัลลังก์มยุราเป็นบัลลังก์เพชรพลอยขึ้นอีกหลายหลัง ที่ยังคงไปชมได้ในพิพิธภัณฑ์ที่รวบรวมเครื่องเพชรพลอย(มงกุฎฯลฯ)ของพระเจ้าชาห์แห่งอิหร่าน ใต้อาคารธนาคารแห่งชาติ (Central Bank of the Islamic Republic of Iran) ที่กรุงเทหราน. ชื่อเสียงความงามของบัลลังก์มยุราคงได้ดลใจพระเจ้า Ludwig II ให้สร้างบัลลังก์มยุรา(แบบพอเพียง)ภายในตำหนักมัวร์.

ตำหนักมัวร์หลังนี้ สร้างขึ้นที่กรุงเวียนนาเพื่อเอาไปแสดงในงานมหกรรมนานาชาติที่กรุงปารีสปี 1867 (Exposition Universelle de 1867). จบงาน พระเจ้า Ludwig II แห่งบาวาเรีย ทรงพระประสงค์จะซื้ออาคารนี้ แต่แพ้ประมูล. ต่อมาองค์การทางเดินรถไฟที่ประมูลได้ไป เกิดล้มละลาย พระองค์จึงซื้อมาได้ในที่สุด. ทรงนำไปตั้งในบริเวณอุทยานปราสาท Linderhof ใกล้เมือง Ettal ในเยอรมนี.

     ภายในมีหน้าต่างกระจกหลากสีหลายบาน เมื่อแสงส่องผ่านเข้าในอาคาร ทำให้ภายในสว่างด้วยแสงสีๆ ดูสวยงามและลึกลับขึ้นอีก เหมือนตะเกียงอลาดินขนาดยักษ์. โดยเฉพาะบริเวณที่ประทับที่มีนกยูงรำแพนประดับสามตัว เป็นบัลลังก์มยุราส่วนพระองค์ของพระเจ้า Ludwig II ที่พระองค์ทรงให้สร้างขึ้นในปี 1877. ตัวบัลลังก์อยู่ภายในซุ้มติดผนังกำแพงด้านหลัง หน้าต่างในบริเวณนี้เป็นหน้าต่างกระจกสี เมื่อแสงส่องผ่านเข้าไป จึงสว่างเป็นประกายระยิบระยับหลากสี.

ตรงหน้าที่ประทับ เป็นที่ตั้งของสระน้ำพุศิลปะอาหรับ ตั้งตรงกับจุดใจกลางของห้อง  อยู่ใต้โดมที่สูงขึ้นเหนือหลังคาแทนสวรรค์ตามแบบสถาปัตยกรรมอาหรับ/อิสลาม. สระน้ำพุเล็กๆ ประดับด้วยลูกโลกที่มีพระจันทร์เสี้ยวตั้งสูงเด่น สัญลักษณ์ของอิสลาม.

Kitchen garden สวนครัวมักมีกำแพงหรือรั้วล้อมปิด ใช้ปลูกผักผลไม้และพืชสมุนไพรเพื่อการบริโภค. ตั้งแต่สมัยโบราณแล้ว ชาวอีจิปต์ ชาวกรีกและชาวโรมันปลูกพืชผลภายในบริเวณที่ดินส่วนตัวเพื่อการบริโภคของครอบครัวและเพื่อขายในท้องตลาดด้วย. สวนที่มีกำแพงปิดล้อมแบบนี้แพร่หลายทั่วไปในยุโรปตั้งแต่ศตวรรษที่17 ถึงศตวรรษที่19. รอบกำแพงมักปลูกไม้ผล โดยดัดหรือตรึงกิ่งก้านของต้นให้ติดกับกำแพงไปเลย. ส่วนบนพื้นดินที่ติดกำแพง ก็ปลูกพวกผักสลัด และจัดร่องปลูกผักประเภทหัว. สวนผักขนาดใหญ่ที่ขึ้นชื่อลือนามที่สุด คงไม่มีที่ไหนเกินสวนของปราสาท Villandry [วิลล็อง-ดรี้] ในประเทศฝรั่งเศส  (ดูที่คำ ferme ornée )

เคยไปพักที่โรงแรมในเมืองเล็กๆชื่อ Romanshorn สวิสเซอแลนด์. โรงแรมตั้งบนเนินสูงมองเห็นท่าเรือและทะเลสาบ Bodensee. โรงแรมจัดปลูกพืชผักที่จำเป็นสำหรับทำอาหาร เนื่องจากเป็นภัตตาคาร เปิดรับลูกค้าทั่วไปด้วย และดูเหมือนจะเป็นที่นิยม เพราะทำเลดี อาหารอร่อย. เจ้าของและผู้บริหารรวมทั้งเชฟ เป็นทีมเพื่อนผู้ชายอายุราวสามสิบสามคน ร่วมหุ้นร่วมแรงกันบริหารโรงแรมและภัตตาคาร. อาหารทุกจานทำอย่างประณีตและรสดีมาก ขนมปังก็ทำเองทำใหม่ทุกวัน. เมื่อได้กินครั้งหนึ่ง ก็หยุดไปกินที่อื่น กินและอยู่ในโรงแรมเดียวกัน ย่อมสะดวกสบายมากสำหรับนักเดินทางผู้รักสันโดษ. พวกเขาปลูกแปลงผักของพวกเขา  ต้องการผักอะไร เพียงเดินจากครัวมาเด็ดไปใช้. ผักขึ้นงาม ประดับสวนด้วยเลย.

สวนครัวบนเนินเขา ทางขึ้นสู่ Schilthorn สวิตเซอแลนด์ 

ช่วงฤดูร้อน น่าจะเป็นช่วงที่ชาวสวิสฯได้กินผักสดๆจากสวนครัวของพวกเขาเอง

สวนครัวเล็กๆส่วนตัว บนพื้นที่ข้างบ้าน พอเพียงสำหรับความต้องการ เป็นสิ่งที่ควรมีสำหรับผู้มีบ้านและพื้นที่เป็นของตัวเอง. ภาพถ่ายจากหมู่บ้านหนึ่งในสวิตเซอแลนด์.

สวนครัวนี้ใหญ่พอควรทีเดียวสำหรับผู้คนที่อาศัยในอพาตเม้นต์ติดกันนี้ 

มีกล่องตาข่ายเลี้ยงผักบางชนิด รวมทั้งกระโจมนั่งกินอาหารยามอากาศดี 

ภาพจากมุมหนึ่งที่เมือง St. Moritz (สวิตเซอแลนด์)

สวนครัวของพระราชา หรือ Potager du roi เป็นสวนครัวตั้งอยู่ไม่ไกลจากพระราชวังแวร์ซายส์. ปลูกผัก ผลไม้ สมุนไพร เพื่อใช้ในพระราชวัง ตั้งแต่ครั้นพระเจ้าหลุยส์ที่สิบสี่ย้ายไปประทับที่แวร์ซายส์พร้อมข้าราชสำนักทั้งหมด. Jean-Baptiste de la Quintinie เป็นผู้คิดออกแบบและสร้างขึ้นระหว่างปี 1678-1683. สวนครัวนี้ยังคงปลูกผักผลไม้สมุนไพรต่างๆมาจนถึงทุกวันนี้ ขึ้นอยู่กับสถาบันการศึกษาขั้นสูงเกี่ยวกับภูมิประเทศ (École Nationale Supérieure du Paysage) เป็นที่ฝึกอบรมสถาปนิกภูมิทัศน์ จึงเป็นสถาบันศึกษาวิจัยที่ไม่เกี่ยวกับพืชผักสวนครัวเท่านั้น มีงานวิจัยพิมพ์ออกมาอย่างต่อเนื่องเพื่อเผยแผ่ความรู้สู่ประชาชน. ผลผลิตที่นั่นขายในราคาถูกแก่ประชาชน. แนวกั้นพื้นที่ ที่เห็นเป็นแผงนั้น ปลูกไม้ผลเช่นแอปเปิล เท่ากับใช้พื้นที่อย่างเต็มที่ ส่วนแปลงสวนที่พื้นคือแปลงผักชนิดต่างๆ.

สวนผักสวนสมุนไพรในบริเวณพื้นที่ของมหาวิหารเบเนดิคติน

ที่ Melk ประเทศออสเตรีย.

แปลงดินแบ่งช่องๆไว้พร้อม คนสวนกำลังเตรียมปลูกผักสมุนไพร

ภาพจากอุทยานอัลฮัมบระ-Alhambra ประเทศสเปน.

Knoll เป็นเนินเขาเล็กๆที่อาจมีอยู่ตามธรรมชาติหรือที่คนสร้างขึ้น เพื่อเพิ่มมิติใหม่ให้กับพื้นที่ราบ. ความหลากหลายในธรรมชาติเป็นสิ่งหนึ่งที่สถาปนิกสวนต้องคำนึงถึงเสมอ เพราะความเหมือนกันที่ไร้ที่สิ้นสุด ไม่เร้าอารมณ์หรือไม่กระตุ้นอารมณ์สุนทรีย์.

เนินเขาเตี้ยๆ สร้างเสาเป็นวงกลมและมีต้นไม้ล้อมรอบนอกอีกชั้นหนึ่ง เปลี่ยนลีลาและจังหวะของคนเดินชมสวนให้คึกคักขึ้น. ภาพจากอุทยานปราสาท Schloss Hohemhein (ชานเมือง Stuttgart, Germany).

Knot garden ศตวรรษที่16 และ17 นิยมสวนแบบนี้. ที่เรียกว่า knot หรือปมนั้น เพราะแปลนสวน จัดเป็นรูปลักษณ์ที่พันเกี่ยวไปมาเหมือนลายปักบนผ้า หรือพรมที่ผู้ทำผูกด้ายหรือไหมรวมกันเป็นกระจุกๆเป็นสีต่างๆเพื่อทอให้เป็นลาย. สวนแบบนี้ปลูกต้นไม้พันธุ์เขียวตลอดปีเช่นต้น box ไว้เป็นขอบรอบแปลงสวนและเป็นลายเส้นของรูปลักษณ์ที่ต้องการนำเสนอ. ต้นไม้ถูกตัดและเล็มเป็นพุ่มเตี้ยๆเสมอกันโดยตลอด เหมือนเป็นกรอบหรือโครงสร้างพื้นฐานของลายที่ต้องการนำเสนอ. นอกจากต้น box อาจใช้ต้น yew, rosemary, thyme บางแห่งใช้ต้นไม้สกุล Camellia. ภายในกรอบลาย พื้นที่ที่ว่างเปล่า จะลงต้นไม้ดอกหลากสี. ลายแบบที่เรียกว่า open knots ไม่ปลูกดอกไม้ใดเลยในช่องว่างของลาย ปล่อยให้เป็นที่ว่างๆ เพื่อโรยทรายหรือกรวดสีๆเท่านั้น. ส่วนขอบนั้นเป็นแนวพุ่มไม้เขียวตัดเรียบเท่ากันและเตี้ยๆ. ตรงขอบแปลงดินอาจปลูกพืชสมุนไพรเป็นแถวติดเป็นแนวไปตามขอบ (ดูที่คำ edging ประกอบด้วย)

    ถ้าปลูกต้นไม้ดอกหลากสีสันปิดพื้นสวนภายในช่องว่างของลวดลาย เรียกเป็น closed knots. คำนี้บางทีก็ใช้เรียกแปลงดอกไม้ภายในกรอบที่มีดอกไม้พรรณเดียวสีเดียวกันทั้งหมด (ดูที่คำ parterre de broderie )

ภาพจากอุทยาน Drummond Gardens ในสก็อตแลนด์ เป็นตัวอย่างของ closed knots. ให้สังเกตขอบที่ทำจากไม้พุ่มเตี้ยๆตัดเล็มสูงและเสมอกันโดยตลอด ภายในช่องลายแต่ละช่องปลูกดอกไม้ชนิดเดียวกันสีเดียวกัน.

อีกตัวอย่างหนึ่งของ closed knots จากคฤหาสน์ที่เรียกกันว่า New Place ที่ Shakespeare ซื้อไว้อยู่ ในยามเกษียณอายุที่เมือง Stratford-upon-Avon ประเทศอังกฤษ. กำกับไว้ว่าเป็นสวนสไตล์ทิวเดอร์. ให้สังเกตว่ามีแนวเส้นเป็นต้นไม้พุ่มเตี้ยๆสีเขียว เป็นเขตกั้นและแบ่งลายเป็นช่องๆสำหรับลงดอกไม้สีต่างๆ.

ภาพจากพระราชอุทยานปราสาท Het Loo ประเทศเนเธอแลนด์. บริเวณสวนที่เรียกว่า King’s Garden เป็นตัวอย่างของ open knots. พื้นสวนโรยกรวดเล็กๆสีเทาๆสีเดียวกันหมด. การเนรมิตลวดลายแบบดัตช์นี้ ก็นิยมทำกันในประเทศยุโรปอื่นๆด้วย.

ภาพจากพระราชวัง Charlottenburg กรุงแบร์ลิน ประเทศเยอรมนี. ลวดลายใช้แนวไม้พุ่มสีเขียวต้นเตี้ยมากๆ. ภายในพื้นที่แต่ละช่อง โรยกรวดสีสลับกันหลายสีเพื่อให้เห็นลายชัดเจน. แบบนี้ก็เป็นตัวอย่างของ open knots.                                      

การทำสวนปมเป็นลายๆนั้น เป็นลายอะไรก็ได้ตามรสนิยมของผู้สร้าง. ในสวนที่เป็นส่วนหนึ่งพระราชวัง นิยมทำสวนปมหรือปาร์แตร์ เป็นตราประจำตระกูลหรือเป็นอักษรย่อวิจิตร (monograms) ของพระนามพระมหากษัตริย์และพระราชินี เช่นสวนปมที่พระราชวัง Frederiksborg Slot ประเทศเดนมาร์ค.

ภาพโปสเตอร์นี้เห็นแปลงสวนชัดเจนสี่แปลงใช้ไม้พุ่มเตี้ยๆปลูกแน่นติดสนิทไปตามลายอักษรย่อไขว้กันอย่างวิจิตร ของพระนามพระมหากษัตริย์และพระราชินี มีมงกุฎประดับเหนือลายอักษร.

สี่แปลงที่กล่าวมาคือพระนามย่อไขว้กันอย่างวิจิตรของพระเจ้าเฟรเดริคที่สี่, พระเจ้าคริสเตียนที่สี่, พระเจ้าเฟรเดริคที่ห้าและพระราชินีมาร์เกร็ตที่สอง.

แปลงสวนที่ตัดและจัดเป็นตราประจำตระกูล(coat of arms) ของ Sir Alexander Seton ผู้ให้สร้างสวนและคฤหาสน์ที่ Pitmeddan (Aberdeenshire, Scotland) เพื่อเป็นที่อยู่ตั้งแต่ปี 1675. เป็นสวนเรอแนสซ็องส์แบบแผนที่หาดูไม่ได้ในยุคนั้นที่สก็อตแลนด์หรือในอังกฤษ.

ตัวอย่างแปลงสวน Trentham Estate (ที่หมู่บ้าน Stoke-on-Trent, Staffordshie, UK).

ในที่สุด คนใช้คำ knot garden น้อยลง และหันไปใช้คำฝรั่งเศส “ปาร์แตร์”(parterre) ที่เข้าใจง่ายและชัดเจน ตรงประเด็นที่ว่าแปลงสวนทั้งหลายที่สร้างสรรค์ขึ้นอยู่เรี่ยพื้นดินเป็นสำคัญ แปลงสวนปาร์แตร์เหมือนลายปักนูนสีเดียวกันหรือหลากสีบนผ้าพื้นสีเดียวกัน.

---------------------------   

Letter L >> Labyrinth, Landscape architecture, Lawn, Limonaia, Logia.
https://chotirosgardenterms.blogspot.com/2018/05/l-labyrinth.html

เมนูหนังสือ ประมวลความรู้จากศัพท์อุทยานศิลป์

https://chotirosgardenterms.blogspot.com/2018/06/mygardenbook-menu.html